Մարտից-մայիս

Վարժություն 1։

Գտնե՛լ այն ածականները, որոնց գերադրական աստ-

իճանը –գույն մասնիկով չի կազմվում։

Բարձր, մեծ, տաք, նվազ, թանկ, լավ, ուժեղ, ազնիվ, զվարթ, խոշոր, հին,

բարակ, կոշտ, ուրախ, նոր, քաղցր։

Բարձր-բարձրագույն , մեծ-մեծագույն, ազնիվ-ազնվագույն, խոշոր-խոշորագույն, հին-հնագույն:

Վարժություն 2։

 Գտնե՛լ, թե որ շարքերի հատուկ անունների բոլոր

բաղադրիչներն են գրվում մեծատառով։

1. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ, ԱԿՍԵԼ ԲԱԿՈՒՆՑ, ԱՐՓԱ-ՍԵՎԱՆ

2. ԱՇՈՏ ԵՐԿԱԹ, ՎԵՐԻՆ ԱՐՏԱՇԱՏ, ԱՐԱՐԱՏՅԱՆ դԱՇՏ

3. ԴԱՎԻԹ ԱՆՀԱՂԹ, ԵՂԻՇԵ ՉԱՐԵՆՑ, ՀԵՌԱՎՈՐ ԱՐԵՎԵԼՔ

4. ԱՌՅՈՒԾԱՁԵՎ ՄՀԵՐ, ԼԵՈՆԱՐԴՈ դԱ ՎԻՆՉԻ, ՆԱՐ-ԴՈՍ

5. ԱՐԱ ԳԵՂԵՑԻԿ, ԾԻՐ ԿԱԹԻՆ, ԳԱՅԼ ՎԱՀԱՆ

Վարժություն 3։

 Շարքերում ընդգծիր կազմությամբ պարզ թվականները:

1. տասնինը, երեսուն, ինը

2. քառասուն, մեկ, հազար

3. յոթ, միլիարդ, հարյուր

4. տասը, երկու, տասնմեկ

5. ինը, միլիարդ, քսանչորս

6. տասնութ, քսանութ, հարյուր

7. տասնմեկ, երեսուն, երեք

8. տասը, երկու, տասնմեկ

Վարժություն 4։

Յուրաքանչյուր շարքում գտնե՛լ ածանցավոր բայը։

1. որոնել, թոշնել, տոնել, իջնել

2. զբոսնել, հայտնել, տեսնել, ձոնել

3. օթևանել, հորինել, հիմնել, ելնել

4. հասնել, մթնել, մեկնել, դեղնել

5. զանազանել, խթանել, անվանել, հագնել

6. ճանաչել, զեղչել, փախչել, կանչել

7. թռչել, շնչել, գոչել, հնչել

8. կոչել, կորչել, շառաչել, կանաչել

10.կարոտել, կավճոտել, ցատկոտել, փոշոտել

Բառաշարքում ընդգծել ը գաղտնավանկ ունեցող բառերը:

Վերջնագիծ, հյուրընկալ, նկարել, ակնթարթ, գլխարկ, խճանկար, արագընթաց, լեռնաբնակ, զրահ, նվագարան, փղձկալ, այծյամ, հնչյուն, վեհանձն, արթմնի, չվերթ:

Բառաշարքում ընդգծել ապ- նախածանցն ունեցող բառերը:

Ապրանք, ապաբախտ, ապուշ, ապակի, ապուպապ, ապօրինի, ապուխտ, ապագա, ապացույց, ապստամբ, ապավեն, ապառաժ, ապաստան, ապերախտ, ապար, ապտակ, ապրուստ, ապազգային, ապուր:

3.Բառաշարքում ընդգծել անհոդակապ բառերը:

Բնավեր, խճավազ, բազմազգ, խաղասաց, չվերթ, ագեվազ, բեռնատար, եռակողմ, ցլամարտ, գանձարկղ, ուղեկալ, հաղթանդամ, աղվեսագի, գինետուն, ձյունապատ, վազանց, արգավանդ, լուսանկար, հերարձակ:

4. Ընդգծել փոխաբերական իմաստով գործածված բառակապակցությունները:

Թաց գետին, դառը խոսք, գույնզգույն ծաղիկներ, մայրացած հասկ, նիրհած դաշտեր, բախտի անիվ, բարդ խնդիր, սուր աչք, վարդագույն երազ, ննջող առվակ, փրփրուն ալիք, ծաղկած այգի, լալկան ուռենի:

5. Շարքում գտնել հոմանիշ բառերի 8 զույգ:

Արի, արագ, անզոր, հոյակապ, սնամեջ, անապական, գոռոզամիտ, աննկուն, ինքնահավան, անվեհեր, գեր, վճիտ, սքանչելի, ունայն, աննվաճ, մարմնեղ, թույլ, փութկոտ:

Գեր-մարմնեղ

Ազոր-թույլ

Հոյակապ-սքանչելի

Սնամենչ-ունայն

Անապական-վճիտ

Գոռոզամիտ-ինքնահավան

Անկուն-աննվաճ

Արագ-փութկոտ

6. Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ:

Վերջապես նրանք  հասան հռչակավոր Խաչաղբյուրին: Առաջնորդը մագլցեց ժայռն ու անցքի մոտից մի պարան կապեց, որպեսզի տղաները կառչելով բարձրանան քարանձավ: Քարանձավային լճակից թափվող առվակի մեղմ խոխոջյունն էր լսվում: Ջուրն այնքան թափանցիկ էր, որ հատակի խիջն ու ավազը  երևում էին: Արշավախմբի  որոնումները ցնցող  արդունք տվեցին: Տղաները այդ քարանձավից ոչ միայն նախամարդու իրեր գտան, այլև, բազմաթիվ ստորգետնյա  անձավներ, լճեր ու գետեր:

Բառաշարքում գտնել հոմանիշների 6զույգ :

Ամայի, ցնցոտի, հիվանդ, նենգ, հմայք, քուրջ, տկար, արի, բուսազուրկ, խարդախ, գրավչանք, սրտոտ:

Նենգ-խարդախ, չարամիտ, խաբեբա

Հմայք-գրավչանք, հրապուրանք, կախարդանք

Ամայի-բուսազուրկ, լերկ

Ցնցոտի-քուրջ

Հիվանդ- տկար, անառողջ

Արի-սրտոտ

Հականիշներ

Մշտնջենական, երերուն, վճիտ, գիտուն, բերկրալից, անամոթ, հաստատուն, անցողիկ, պղտոր, թաղծոտ, իմաստակ, խոնարհ

Մշտնջենական-անցողիկ

Անամոթ-խոնարհ

Վճիտ-պղտոր

Գիտուն-իմաստակ

Երերուն-հաստատուն,

Բերկրալից-թաղծոտ

Նախադասության մեջ թող միայն  ենթական և ստորոգյալը:

Ձյան վրա ես նշմարեցի փոքրիկ սև կետեր:

Էլի նուրբ թափանցիկ ծաղիկներով ներկվել էին դեղձենիները:

Մարդու աչքը մի բուռ հողով կկշտանա:

Մանուկ օրերից ես մի առանձին սեր ունեմ դեպի ծեր, ալևոր մարդիկ:

Նրա գլուխը շարունակ դողում էր հասած արևածաղկի պես:

Ինչպիսի, ում, որ, ինչը, ինչով, ինչից, ինչքան, ինչպես, երբ, որտեղ, ուր, ինչու հարցերին պատասխանող լրացումներ ավելացրու նախադասության գլխավոր անդամներին:

Կատուն բռնում է:

Քամին փչեց:

Դելֆինները լողում էին:

Արահետը ձգվել էր:

Գետերը քանդում են:

Նկարագրիր նախնական և վերջնական նախադասությունների տարբերությունները:

Ընդգծիր ենթականերն ու ստորոգյալները:

Կենսաբանների փորձերից ձանձրացած դելֆինները հացադուլ են հայտարարում:

Օձի թույնը բժշկության մեջ շատ արժեքավոր է:

Գերմանացի մի կոնստրուկտոր մթության մեջ տեսնող և հաչող արհեստական շուն է պատրաստել:

Հնդկաստանի բնակիչները ութ հարյուր լեզվով ու բարբառով են խոսում:

Աղմուկի միջից մեզ էին հասնում օգնության հուսահատ կանչերը:

Բաց թողած տեղերում դիր տրված ենթականերից մեկը՝ համաձայնեցնելով ստորոգյալի հետ:

Մի տան պատուհանից ճրագի սպիտակ —- (երևալ):

Գարնան արևոտ -օրերը—- ինձ հիշեցնում (հիշեցնել), որ մայիսն է:

—Քամին հալածում է—- (հալածել) մառախուղի թանձր քուլաները:

Ճապոնիայում (թողարկվել) թողարկվեցին  ծայրին փոքրիկ լամպ ունեցող —գրիչներ—:

—Դելֆինները— բաց ակվարիումից դանդաղ (լողալ) դեպի ազատություն:

Քամին, օրեր, դելֆիններ, շող, գրիչներ

Գտիր համաձայնության սխալները:

Մի մասը լռում են: — Մի մասը լռում Է

Երեմն ընկերոջ հետ գնացին: — Երեմն ընկերոջ հետ ԳՆԱՑ

Ընդունվում է պատվերներ: — Ընդունվում ԵՆ պատվերներ

Ամեն մի զինվոր ու հրամանատար իրենց պարտքը պիտի կատարեն: — Ամեն մի զինվոր ու  հրամանատար իրենց պատմքը ՊԵՏՔ Է ԿԱՏԱՐԵՆ

Պահանջվում է վարորդներ: — Պահանջվում ԵՆ վարորդներ

Գտիր սխալները տրված նախադասությունների մեջ և ուղղիր։

Դասական արվեստը միշտ ունի իր հետևորդներին։ — Հետևորդները

Մի՛ անհանգստացիր, ես վարձահատույց կլինեմ քեզանից։ -Քեզ

Տան շեմում միայնակ կանգնած էր Մարանը։ -Շեմին

Բոլորս երախտապարտ էինք նրանից իր   անգնահատելի ծառայության համար։ —

Նրան

Նա իր կարիքներին բավարարելու համար պատրաստ էր ամեն ինչի։ — Կրիքները

Ներկաներից մի մասը խիստ զարմացած էր։ — Ներկաների

Էրենբուրգը երկար ու հիացած նայում էր Սարյանի նկարների վրա։ — Նկարներին

Մուշեղ բերդակալը ավելորդ համարեց կանանց զրույցներին մասնակցելու։

Արածդ սխալներիդ համար պիտի ներողություն խնդրես հորդ։ — Հորիցդ

Ծեր արծվի նման բաց արեց աչքը ու իրեն դիմաց տեսավ դժխեմ մահը: — Իր դիմաց

. Վարժություն 1։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով մեկ կամ կրկնակ բաղաձայն։

 Անդո…., բա….ադ, պ….ահողմ, բե….ի, տայատեսակ, մ….իկ (հողմ), մ….իկ (հացաբույսերի հիվանդություն), տա….ական, տո….ա, բ….ային, սովա….ուկ, 25 տա….որոշել, այ….ենական, երե….րբիչ, ե….որդ, հինգե….որդ, չո….որդ, անդո….ագիր, հո….ասուն, ու….ևոր, հո….ական, հո….անոց, ու….ակի։

Վարժություն 2։ Գտնե՛լ, թե որ բառերի կազմության ժամանակ է կատարվել ի ձայնավորի հնչյունափոխություն։

Հնադարյան, տնական, ջրավազան, ընչաքաղց, ըղձական, ընկուզենի, ազնվական, գնորդ, վեհապանծ, մտաբերել, լեռնագործ, հիմնադիր, լրագրեր, աղավնյակ, վիրակապ, քմային, գարեհաց, ճգնել, թրթիռ, գունագեղ, միջանկյալ, նշաձև, գրակալ, թխամորթ, կրաման, նմանատիպ, սրտակից:

  Վարժություն 3։ Գտնե՛լ, թե որ բառերի կազմության ժամանակ է կատարվել ու ձայնավորի հնչյունափոխություն։

Բրդոտ, կարմրախայտ, բվեճ, թմբեր, ըմպանակ, գնացուցակ, ջրամբար, նշանագրություն, տնական, գթալ, ժողովրդական, խճուղի, խմբակային, մրգահյութ, խնկարկել, տրտնջալ, ոսկեգույն, սրել, գրականություն, աշխարհագրական, լրաբեր, ցորենահատ, առվակ, մթնել, դյուրահալ, հնձել:

Վարժություն 4։ Գտնե՛լ համաձայնության սխալները։

1. Մարդկանց մի մասը գնացին աշխատելու։ — Գնաց

2. Պահանջվում է հմուտ մասնագետներ։ — Են

3. Նրան՝ որպես հմուտ մասնագետ, պարգևատրեցին։ —  Մասնագետի

 4. Արմենը ընկերոջ հետ անցան բակով։ —  Անցավ

5. Ամեն մեկը գնացին իր աշխատավայրը։ —  Գնաց

Վարժություն 6։ Գտնե՛լ խնդրառության սխալները։

 1. Նա դաշնամուրի վրա լավ է նվագում։ — Նա դաշնամուր լավ է նվագում

2. Այդ գործում նա չի մասնակցել։ — Այդ գործին նա չի մասնացել

3. Ընկերս համաձայն էր իմ առաջարկի հետ։

 4. Նկարը փակցրեց պատից։ Նկարը փակցրեց պատին

5. Ոչ ոք չհետաքրքրվեց կատարվածից։ Ոչ ոք չհետաքրքրվեց կատարվածով

7. Ո՞ր տարբերակը տեղադրելու դեպքում քերականորեն և տրամաբանորեն ճիշտ նախադասություն կստացվի:

……………………………, որը գտնվում էր Աթենքի մոտակայքում՝ դիցաբանական հերոս Ակադեմոսի անունը կրող պարտեզում:

Հին Հունաստանում Պլատոնի հիմնած փիլիսոփայական դպրոցը կրում էր Ակադեմիա անունը

Ակադեմիա անունն էր կրում Պլատոնի հիմնած փիլիսոփայական դպրոցը Հին Հունաստանում

Հին Հունաստանում Ակադեմիա անունն էր կրում Պլատոնի հիմնած փիլիսոփայական դպրոցը

Ակադեմոսի փիլիսոփայական դպրոցը Հին Հունաստանում հիմնել էր Պլատոնը

Ընդգծիր ճիշտ ձևերը:

Բազմիցս-բազմիցս անգամ

կրկին-կրկին անգամ

սովորացնել-սովորեցնել

նորից կրկնել-կրկնել

ներեղություն-ներողություն

ի շնորհիվ-շնորհիվ

պայթեցնել-պայթացնել

թարմացնել-թարմեցնել

առաջին-առաջի

նորից հետ վերադառնալ- վերադառնալ

փոքրիկ շնիկ-շնիկ

Տրված բառերն ըստ իմաստների նմանության բաժանի՛ր չորս խմբի:

Ջարդել, հավաքել, հասկանալ, պահել, ամբարել, փշրել, ծածկել, կոտրել, պարզել, քողարկել, կտոր-կտոր անել, գլխի ընկնել, թաքցնել, ժողովել, գումարել, կռահել, պատսպարել,կուտակել , կոտրատել:

Ջարդել-կոտրել, կոտրել, կտոր-կտոր անել, կոտրատել, փշրել

Հավաքել-կուտակել, գումարել, անբարել, ժողովել

Հասկանալ-կռահել, գլխի ընկնել, պարզել

Պահել-թաքցնել, ծածկել, պատսպարել, քողարկել

Տրված բառերը բաժանի՛ր հոմանիշների չորս խմբի:

Երկիր, մազ, դեպք, արշալույս, ծեգ, պետություն, հյուսք, եղելություն, ծամ, թագավորություն, պատահար, վարս, այգաբաց, կայսրություն, հեր, իրադարձություն, միջադեպ, տերություն, լուսաբաց:

Երկիր-թագավորություն, պետություն, կայսրություն, տերություն

Մազ-ծամ, վարս, հյուսք

Արշալույս-ծեգ, այգաբաց, լուսաբաց

Եղելություն-պատահար, իրադարձություն, միջադեպ

Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով բաց

թողած տառերը (նաև կրկնակ)։

ա) Ազնվամորին (մոռ)  վար..դ..ազգիների  ընտանիքին  պատկանող 1-1,5 մ

 բար..ձ..րությամբ  թուփ  է  կամ  կիսաթուփ։  Տեր..և..ները  բարդ  են՝  եռամասնյա,

 վեր…և.ից  գրեթ.ե…  մերկ  ու  կանաչ,  ներք..և..ից՝  թաղի..ք..անման  ու  սպիտակավուն։

Ծա..ղ..կաբույլը  ո..ղ..կույզ  է,  ծա..ղ..կաթերթիկները  սպիտակ  են,  պտուղը

 բազմակորիզավոր  է։  Բույսը  ծա..ղ..կում  է  հունիս-հուլիս,  պտղակալում՝  հուլիս-

օգոստոս  ամիսներին։  Ձմե..ռ..ելուց  հետո  բերք  է  տալիս  մի….այն  երկրորդ  տարում

ու  չորանում  ե.րր…որդ  տարում։

Դեռ.և…ս  հին  հույներն  ու  հռոմ..ե..ացիներն  անտառից հավաքած  ազնվամորու

պտուղներն օ..գ..տագործել են ոչ մի….այն ուտելու, այլ..և.. բ.ու…ժական

նպատակներով։ Հին Ռուսիայում օրգանիզմի  առույգության համար առավոտ.յա…ն

ժամերին ը.մ…պել են ազնվամորու և լոռամրգու պտուղներից պատրաստված

խոշապ։

բ) Հայրենականժողովր.դ…ականբժշկության մե.ջ… ազնվամորու պտուղների

թուրմը լայն…ո.րեն կի..ր..առվում է գրիպի, մի շարքցրտառական

հիվանդությու….երիժամանակ։ Պտուղներըլայն կիրառումում են նաև լնդա..խ..տի,

սակավար.յու…նության, ստամոքսային ցավերիժամանակ։ Օ.գ…տագործվումեն

նա.և… մարսողությունը լավացնելուև ալկոհոլային հար.բ…ածությունից

սթա..փ..եցնելու նպատակներով։

Հայկական դժողովրդ….ական բժշկության մե..ջ.. ազնվամորու պտուղները լայն

կի..ր..առումեն ունեցելտենդային հիվանդությունների, իսկ ծաղիկներիթուրմը՝

օ.ձ…ի կծածի դեպքերում։

Բառակապակցության իմաստն արտահայտիր մեկ բառով:

Գիտական ենթադրություն — վարկած

թագավորական աթոռ — գահ

քաղաքամերձ բնակավայր — արվարձան

վատ լուր հաղորդող – գուժկամ

լուսնի մանգաղ — մահիկ

հայրենիքից արտաքսված —  վտար

ձիերի խու — երամակ

Փակագծերում տրվածներից ընտրիր փոխաբերական իմաստ ունեցող բառը;

Բնակատեղին հետզհետե ընկղմվեց (սև, գիշերային, ամենակուլ) խավարի մեջ:

Ձորի վրա ծիծեռնակի (կիսաքանդ, տխուր, թափուր) բույնն էր կախվել անպաշտպան:

(Տխուր, թխպոտ, ամպամած) երկնքից անձրևն էր մաղում շիկացած հողին:

Դու եկար սպիտակ շորերով, երբ (ձմռան, ցուրտ, վշտահար) երեկոն էր իմ սրտում:

Կանաչների միջով հևասպառ հոսում էր (լեռնային, վրդովված, վճիտ) գետակը:

Երկու շարքից առանձնացնել դարձվածքն  ու նրա բացատրությունը:

1. Ականջին օղ անել, ահը սիրտն ընկնել, անվանը մուր քսել, անդանակ մորթել, առյուծ կտրել, բռունցք թափ տալ, արձան կտրել, բախտը ժպտալ,բառերը քամուն տալ, բերանը բաց մնալ:

2. Շատախոսել, հաջողվել, տանջել, մտապահել, հիանալ, քարանալ, սպառնալ, երկյուղել, խիզախանալ, անարգել:

Ականջին օղ անել – մտապահել

Ահը սիրտն ընկնել – երկյուղել

Անվանը մուր քսել – անարգել

Անդանակ մորթել – տանջել

Առյուծ կտրել – խիզախանալ

Բռունցք թափ տալ – սպառնալ

Արձան կտրել – քարանալ

Բախտը ժպտալ – հաջողվել

Բառերը քամուն տալ – շատախոսել

Բերանը բաց մնալ — հիանալ

Տրված բարդ բառերի առաջին բաղադրիչները փոխելով՝ ստացիր նոր բառեր:

Բարձրագագաթ – քառագագաթ, եռագագաթ, սրագագաթ,

քաղցրաձայն – բարձրաձայն, միաձայն, քաղցրաձայն, մեղմաձայն

վսեմաշուք- պեղճաշուք, վսեմաշուք

տիրակալ- ականջակալ, գահակալ, բերդակալ

վճռաբեկ- հույսաբեկ, սրտաբեկ,

սառնաղբյուր- ցայտաղբյուր,

վարկանիշ- հատկանիշ, ցուցադեմ

դալկադեմ- ժպտադեմ,

ցատկահարթակ- սանդրահարթակ, բեմահարթակ

հոռետես- լավատես, բարետես

Զույգ նախադասությունները միացրո՛ւ, մեկ բարդ նախադասություն դարձրո՛ւ ` քանի ձևով կարող ես:

Փողոցի ծայրը բաժանվում է նեղ ճանապարհների: Դրանք տանում են դեպի այգիները: — Ու, և

Զրույցը լռում էր: Նրանք լսում էին ջրերի ձայնը: — Քանի որ, երբ

Գուցե այդպիսին է եղել աշխարհը այն ժամանակ: Քարածուխի հսկա շերտեր են գոյացել և շերտերի վրա պահել վաղուց անհետացած բույսերի ու սողունների հետքեր: — Երբ

Վեր բարձրանալիս որսորդը զգաց: Մեկը հետևում է իրեն: — Որ

Անունը Ծիրանի տափ է: Ծիրանի ոչ մի ծառ չկա այնտեղ: — Բայց, սակայն, չնայած

Ժամանակին հսկաներ են ապրել: Իհարկե, այդ ձորերը նրանց համար առուներ են եղել: — Եվ

Շինականին քարափի գլխի հովը դուր եկավ: Կալին կալսածը հեշտ կլիներ քամուն տալ: — Որովհետև

Ես ուրախ կլինեմ: Ամեն ինչ կկարգավորվի: — Եթե, երբ

Դու քաջ ես ու անձնվեր: Դու կարդարացնես մեր հույսերը:  — Եվ

Մարդու արյունատար մազանոթների ընդհանուր երկարությունը հարյուր հագար կիլոմետրի է հասնում: Դա հասարակածից երկուսուկես անգամ երկար է: — Որը

Բառաշարքում ընդգծել –ակ վերջածանց ունեցող 6 բառ:
Ազդակ, հնգյակ, հետնաբակ, կայծակ, աչքածակ, աղավնյակ, գլխահակ, օրինակ, երկտակ, միակ, սայլակ:
                                 

Ական վերջածանցով- հնգական, ինքնափական, գաղթական, կարճամական, գոյական, մետաղափական, ողբերգական, գնահատական, ողբակական, փախստական:

Անք վերջածանցով -անարգանք, ձիթհանք, կախարդանք, երգիծանք, հրամանք, տեղեկանք, անկյանք, օրհնանք, վարուցանք, տվայտանք, մեծաջանք:

                                     

Ատ վերջածանցով — բացատ, անապատ, կիսատ, պողպատ, գունատ, պոչատ, գթառատ, քննադատ, կրճատ, անաշխատ, քնատ:

                                       
Եղ վերջածանցով — գնդասեղ, հյութեղ, ուժեղ, աչագեղ, ահեղ, տգեղ, մարմնեղ, թիթեղ, հանճարեղ, անմեղ, շքեղ:                                 

Կոտ վերջածանցով — երազկոտ, կրակոտ, վախկոտ, մտածկոտ,