Рубрика: Ֆիզիկա

Ռադիոն հնարավորություն է տալիս մեզ մեզանից հարյուրավոր կիլոմետրեր հեռու գտնվող ձայնափողով խոսող մարդու ձայնը լել։ Քանի որ ձայնային ալիքները չեն կարող հաղթահարել այդպիսի հեռավորություններ, ուստի դրանք վերածվում են ռադիոալիքների, որոնք տարածվում են օդում։ Ամեն օր մարդիկ ռադիոյով տեղեկանում են վերջին նորություններին, երաժշտություն լսում։ Ռադիոյի շնորհիվ իրարից հազարավոր կիլոմետրեր հեռու գտնվող մարդիկ միմյանց այնքան լավ են լսում, ասես կողք կողքի լինեն։ Ռադիոալիքը էլեկտրամագնիսական ճառագայթման տեսակ է։

Հեռուստատեսությունը գիտություն է, որի միջոցով կարողանում ենք նայել ֆիլմեր, ստանալ տեսողական ինֆորմացիա և այլն: Պատկերի հեռուստատեսային հաղորդման հիմքում ընկած է 3 հաջորդական ֆիզիկական պրոցես՝ լուսային էներգիայի փոխակերպումը էլեկտրական ազդանշանների, էլեկտրական ազդանշանների հաղորդումը և ընդունումը, էլեկտրական ազդանշանների փոխակերպումը լուսային իմպուլսների։

Ճառագայթումն էներգիայի տեղափոխության տարատեսակ է: Ճառագայթումը անհոտ, անգույն գործընթաց է, որը բավականին վտանգավոր է մարդկանց օրգանիզմների համար: Ճառագայթում բառը լսելիս, առաջինը հիշում եմ Չեռնոբիլի ատոմակայանի դեպքը, անկեղծ ասած հենց այդ դեպքի մասին կինոսերիալը նայելուց հետո եմ հասկացել ճառագայթման վտանգը: Ճառագայթման պատճառ կարող են դառնալ ատոմակայանները, բժշկական , կամ այլ մեծ էլեկտրական սարքավորումները, զենքերը և այլն: Ճառագայթման թեկուզ ամենափոքր չափաբաժինը նունպես վտանգավոր է մարդու կյանքի համար:

Տարբեր օպտիկական սարքերում օգտագործվում են ոսպնյակներ, որոնք հնարավորություն են տալիս տեսնել առարկաների տարբեր տեսակները, օրինակ՝ շատ մեծ, կամ փոքր, տեսնել առարկան շրջված, տարբեր թեքումների տակ և այլն: Մարմինները տեսանելի են, եթե արձակում են լուսային ճառագայթներ կամ անդրադարձնում են իրենց վրա ընկնող լուսային ճառագայթները: Ոսպնյակով անցնելիս այդ ճառագայթները կարող են զուգամիտել, այդ դեպքում կստացվի այն կետի իսկական պատկերը, որտեղից դուրս են եկել ճառագայթները: Իսկ երբ ճառագայթնորը չեն զուգամիտում ապա նրանց շարունակությունների հատման կետում կստացվի այդ կետի կեղծ պատկերը:

Օպտիկա

Օպտիկայի զարգացման հենց սկզբում, փորձով հաստատվել են օպտիկական երևույթների չորս հիմնական օրենքները`

• Լույսի ուղղագիծ տարածման օրենք
• Լուսային փնջերի անկախության օրենք
• Հայելային մակերևույթից լույսի անդրադարձման օրենք
• Երկու թափանցիկ միջավայրերի սահմանում լույսի բեկման օրենք

Այս օրենքների ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, առաջին, որ դրանք ավելի խոր բնույթ ունեն, քանի կարող է երևալ առաջին հայացքից, և երկրորդ, որ այդ օրենքների կիրառությունը սահմանափակված է: Դրանք միայն մոտավոր օրենքներ են:

Հոսանքի մագնիսական հատկությունները ավելի լավ են արտահայտված հոսանքակիր կոճում։ Երկաթե միջուկով կոճը անվանում են էլեկտրամագնիս։ Էլեկտրամագնիսները ավելի շատ են կիրառվում, քան հաստատուն մագնիսները, պատճառն այն է, որ հաստատուն մագնիսները ավելի հզոր են։ Մենք էլ կարող ենք պատրաստել էլեկտրամագնիս։ Վերցնում ենք երկաթե մի ձող, փաթաթում ենք մեկուսացած հաղորդալարի գալարները և նրա ծայրերը միացնում ենք հաստատուն հոսանքի։ Էլեկտրամագնիսները լինում են տարբեր չափերի, ձևերի ու կարող են ունենալ մի քանի կոճ։ Գործնականում մեծ կիրառություն ունեն, հատկապես գործարաններում մետաղի ջարդոնները տեղափոխելու նպատակով։

Էլեկտրական լիցքերը կարող են տեղաշարժվել, հաղորդվել, առաջացնելով էլեկտրական հոսանք: Ըստ իրենց լիցք հաղորդելու հատկության, նյութերը բաժանվում են հաղորդիչների և մեկուսիչների: Էլեկտրականության հաղորդիչներ են. մետաղները, գրաֆիտը, մարդու և կենդանիների մարմինները, խոնավ հողը և այլն։Ոչ հաղորդիչներ կամ մեկուսիչներ են. ապակին, չոր փայտը, ռետինը, մարմարը և այլն։Հաղորդիչներով լիցքավորված մասնիկների ուղղորդված շարժումը, որի արդյունքում տեղի է ունենում լիցքի տեղափոխություն, կոչվում է էլեկտրական հոսանք:Էլեկտրական հոսանքի շնորհիվ են լուսավորվում քաղաքներն ու գյուղերը, ջեռուցվում բնակարանները: Էլեկտրական հոսանքով են աշխատում բազմաթիվ կենցաղային սարքեր:Էլեկտրական հոսանքի առաջացման համար անհրաժեշտ են հոսանքի աղբյուրներ և հաղորդալարեր, որոնց միջոցով էլեկտրական հոսանքն էլեկտրակայաններից մեր բնակարաններ կհասնի:Որոշ կենցաղային սարքերի, օրինակ` ձեռքի լուսարձակի, հեռակառավարման վահանակի, հաշվիչի աշխատանքի համար օգտագործում են  գալվանական տարրեր, ավտոմեքենաներում` կուտակիչներ:Էլեկտրակայանները, գալվանական տարրերը, կուտակիչները կոչվում են հոսանքի աղբյուրներ:ՈւշադրությունՀոսանքի աղբյուրներն ունեն երկու բևեռ` դրական «+» և բացասական «–»: Հոսանքի աղբյուրը սարքին պետք է միացնել այնպես, որ աղբյուրի «+» բևեռը համընկնի սարքի «+» բևեռին, իսկ աղբյուրի «–» բևեռը` սարքի «–» բևեռին:Էլեկտրական սարքը աշխատեցնելու համար այն հաղորդալարերով միացնում են հոսանքի աղբյուրին՝ կազմելով էլեկտրական շղթա:ՕրինակՇարժանկարում պատկերված է պարզագույն էլեկտրական շղթան՝ կազմված հոսանքի աղբյուրից, լամպից, անջատիչից և դրանք իրար միացնող հաղորդալարերից:Երբ շղթան փակ է, դրանով հոսանք է անցնում, երբ բաց է՝ ոչ:

ոսանքի առաջին պարզագույն աղբյուրը , դա գալվանական տարրն է :

Գալվանական տարրը կազմված է երկու տարբեր մետաղե ձողերից , որոնք կոչվում են էլեկտրոդներ:

Էլեկտրոդները իջած են էլեկտրոլիտի մեջ :

Էլեկտրոլիտը ծծմբական թթվի լուծույթն է :

Էլեկտրոդի այն մասը , որը իջած չի էլեկտրոլիտի մեջ , այն ծառայում է որպես սեղմակ : Սեղմակը հաղորդալարերով միացվում է էլեկտրական էներգիայի սպառչի :

Դրական էլեկտրոդն անվանում են անոդ , իսկ բացասականը կաթոդ:

Էլեկտրական հոսանքն ուղեկցող երևույթները կամ հոսանքի ազդեցությունները հոսանքի առկայությունը որևէ միջավայրում :

Մենք չենք կարող տեսնել էլեկտրական լիցքերը և շարժումը հաղորդիչով : Բայց էլեկտրական հոսանքի առկայության մասին կարող ենք դատել ըստ նրա ազդեցությունների , ոչոնք չորսն են `  ջերմային , մագնիսական , քիմիական և կենսաբանական :

Եթե լուծույթի միջով հոսանք  է անցնոևմ , ապա փոխվում է նրա քիմիական բաղադրությունը` առաջանում է նստվածք : Դա հոսանքի քիմիական ազդեցության պատճառն է :

Էլեկտրական հոսանքը կարող է որևէ ազդեցություն ունենալ նքև կենդանիների և մարդկանց վրա: այն կարող է ազդել արյան շրջանառության վրա, սրտի աշխատանքի վրա , իմչպես նաև բույսերի աճի վրա : Հոսանքի ազդեցությունը կիրառվում է բուժական նպատակներով :

Այն մարմինները  Որոնք ընդունակ են իրենց միջոցով  էլելկրական լիցք հաղորդել  կոչվում են  էլեկտրականության հաղորդիչներ։

Մենք չենք կարող տեսնել էլեկտրական լիցքերը և նրանց շարժումը հաղորդիչով։ Սակայն էլեկտրական հոսանքի առկայության, նրա ինտենսիվության մասին կարող ենք դատել ըստ նրա ազդեցությունների, որոնք չորսն են՝  ջերմային, մագնիսական, քիմիական և կենսաբանական։

Հոսանքի ջերմային ազդեցությունը.Երբ հաղորդիչով հոսանք է անցնում այն տաքանում է, երբ անջատում են՝ սառչում է:Հոսանքի ջերմային ազդեցության վրա է հիմնված բոլոր ջեռուցիչ սարքերի աշխատանքը, որոնցում էլեկտրական էներգիան փոխակերպվում է ջերմային էներգիայի։ Շարժանկարի փորձում երևում է, որ մետաղյա լարը, որով էլեկտրական հոսանք է անցնում, տաքանում և երկարում է:Հոսանքի ջերմային ազդեցության վրա է հիմնված նաև շիկացման լամպերի աշխատանքը, որոնցում էլեկտրական էներգիան փոխակերպվում է ջերմային և լուսային էներգիայի։

Յուրաքանչյուր ատոմում պրոտոնների թիվը հավասար է էլեկտրոնների թվին: Էլեկտրոնները ունեն բացասական լիցք, իսկ պրոտոնները դրական: Մարմնի ամբողջ բացասական լիցքը հավասար է դրական լիցքին, այսինքն մարմինը լիցք չունի: Երկու տարբեր մարմիններ հպելիս որոշակի թվով էլեկտրոններ անցնում են մի մարմնից մյուսին, որի դեպքում հպվող մարմինները էլեկտրականանում են: Մարմինն էլեկտրականանում է, երբ այն ձեռք է բերում կամ կորցնում էլեկտրոններ: