Աշնանային արձակուրդը անցկացնում ենք դասընթացներով՝ սարերի գրկում: Ուսումնասիրում ենք վայրի բնությունը վայրի բնության գրկում: Մեր Էկո տնակները անբացատրելի հետաքրքրություն ու ջերմություն ունեն իրենց մեջ, իսկ տնակի դիմացի լեռան վրա վազվզող քարայծերն ապացուցում են, որ վայրի բնությունն անբացատրելի գեղեցիկ է, ինչպես նաև պարզ է դառնում, որ մարդ-բնություն կոնֆլիկտը լուծելու դեպքում կհասնենք ներդաշնակության:
Պարզվում է, որ Հայաստանի հանրապետությունում կան մարդիկ, ովքեր վայրի արջեր են անօրինական պահում: Ինչպես գիտեք, արջերը ՀՀ Կարմիր գրքում, արդեն քանի տարի է, տեղ են գտել, սակայն ՀՀ -ում արջերի թվաքանակի աճի հետ կապված խնդիր դրված չէ։ Այնուամենայնիվ, արջերի շահագործումն էլ անթույլատրելի է։
Հիմա ձեզ կներկայացնեմ արջերի համար բարենպաստ պայմանները:
- Արջերը հսկաներ են համարվում, ինչի պատճառով նրանց բնակատեղին պետք է համապատասխանի իրենց չափերին:
- ՀՀ-ում գտնվող արջերը ցամաքային կենդանիներ են համարվում, սակայն ջուրը նրանց հարազատ տարերքն է, ցանկալի է, որ իրենց ապրելատեղիում ունենան ջրի մեծ պաշար, որտեղ կկարողանան, այսպես ասած, «խաղալ»:
- Արջերը ձմռանը պարտադիր պետք է քուն մտնեն, այլապես կխանգարվի նրանց բնական ցիկլը:
- Արջերը քուն մտնելուց առաջ պետք է ստանան բավականաչափ ճարպ:
- Արջերը սնվում են հիմնականում մանր ու խոշոր կաթնասուններով, լեշերով, ձկներով, գորտերով, հաճախ՝ նաև անտառային հատապտուղներով, մրգերով, հողի տակից փորում, հանում են բզեզներ ու թրթուրներ:
- Արջը մեղրի մեծ սիրահար է, կարելի է ասել՝ դա նրա բնական ու ամենակարևոր պահանջներից մեկն է:
- Արջերը խնամքի բացակայության կամ սխալ խնամքի դեպքում ձեռք են բերում հոգեբանական խնդիրներ, ինչն էլ հանգեցնում է նրանց ոչ բնականոն պահվածքին:
Իսկ հիմա կներկայացնեմ ՀՀ-ում անօրինական ձևով պահվող արջերի գոյության անբարենպաստ պայմանները:
- Արջերը պահվում են իրենց համար անթույլատրելի փոքր վանդակներում, որոնք հաճախ գտնվում են բենզալցակայաններում, ռեստորաններում, առանձնատներում, ինչն էլ բացատրվում է որպես զվարճանքի ու գեղեցկության ձև, հարստություն արտահայտելու միջոց, երբեմն էլ՝ որպես հիվանդագին սեր կենդանիների նկատմամբ:
- Արջերը սխալ սնունդ են ստանում կամ հաճախ ստանում են չափից ավելի քիչ սնունդ՝ մարդկանց սննդի մնացորդներից պատրաստված:
- Արջերի ատամները շատ զգայուն են ու փչանում են քաղցրից, իսկ անօրինական պահվող արջերը հաճախ ուտում են կոնֆետներ, շաքարներ, խմում՝ գազավորված ըմպելիքներ:
- Արջերը չեն ստանում մեղր, քանի որ շատերի մոտ տպավորություն է, որ արջերի սերը մեղրի հանդեպ միայն միֆ է, որը եկել է մուլտֆիլմերից:
- Արջերը չեն ստանում ճարպային սնունդ:
- Արջերը ձմռանը քուն չեն մտնում՝ տեղ չունենալու կամ նախկինում սխալ ու քիչ սնունդ ստանալու պատճառով:
- Արջերը զբաղմունք չեն ունենում իրենց փոքր վանդակներում, ինչի պատճառով կարող են հոգեբանական սթրեսի ենթարկվել:
Կարծում եմ՝ եթե այս ամենը միայն լսեի, միգուցե նաև չհավատայի: ՀՀ-ում տարիներ առաջ ստեղծվեց արջերի համար՝ բարենպաստ պայմաններով, կարելի է ասել, միակ ապաստարանը, որը գտնվում է Ուրցաձորում՝ «Վայրի բնության և մշակութային արժեքների պահպանության» հիմնադրամի պահպանության ներքո։ Այստեղ արջերը խնամք են ստանում: Շրջապատված են մասնագետներով ու հսկայական մեծ տարածքով, որը հատուկ է իրենց բնականոն ապրելաձևին: Այստեղ հիմնականում հայտնվում են արդեն իսկ հոգեբանական, առողջական խնդիր ունեցող արջերը, քանի որ այստեղ են հայտնվում դժվար ու տանջալից ճանապարհ անցնելուց հետո: Այստեղ կան բժիշկներ, մասնագետներ, կամավորներ, որոնք ապահովում են կենդանիների առողջությունը, անվտանգությունը, զբաղվածությունը ու ամեն-ամեն ինչ արջերին իրենց բնականոն ու ճիշտ կյանքին վերադարձնելու համար: Ասում են, որ ամենամեծ հաջողությունը համարվում է արջերի քուն մտնելը, քանի որ արջերը քուն մտնել կարող են միայն առողջ վիճակում: Անցած ձմռանը 19 արջերից 18-ը խորը քուն են մտել: Հսկայական աշխատանք է ու ֆանտաստիկ արդյունք: Իրոք, բարի, հավես, հետաքրքիր ու միաժամանակ շատ օգտակար զբաղմունք է, չէ՞: Մեր թիմը մեծ ոգևորությամբ կմասնակցի արջուկների համար լավ պայմաններ ստեղծելու կամավորական աշխատանքներին:
Այս ամենին մեզ ծանոթացրեց նախաձեռնության հիմնադիր Ռուբեն Խաչատրյանը:
Մերի Խաչիկյան, Ավագ դպրոց, 12րդ դասարան 